Γυναικείες θεότητες στο περιθώριο

Όλοι οι αρχαίοι δυτικοί πολιτισμοί τιμούσαν και λάτρευαν γυναικείες θεότητες που προσωποποιούσαν τη γονιμότητα, τον έρωτα αλλά και τον πόλεμο. Όταν, όμως, ο βιβλικός θεός έκανε την εμφάνισή του οι θεές οδηγήθηκαν στο χρονοντούλαπο της ιστορίας. Στο εξής ο θεός ήταν ένας, παντογνώστης, παντοδύναμος, υπερβατικός και πάντα γένους αρσενικού.

Ο κόσμος της αρχαιότητας φιλοξενούσε πολλούς θεούς και θεές. Τους συναντάμε στους μύθους και τις δοξασίες στις οποίες στηρίζονται οι θρησκείες των παλαιών πολιτισμών. Με προσευχές και προσφορές σε ναούς και ιερά τεμένη οι άνθρωποι ζητούσαν τη συνδρομή τους για την καλή έκβαση της σοδειάς, την εξασφάλιση της υγείας, τη νίκη στον πόλεμο. Πολύ συχνά κατέφευγαν σε θηλυκές θεότητες οι οποίες εκπροσωπούσαν τη ζωοποιό δύναμη, τη γονιμότητα και τον ερωτικό πόθο. Αρχαιολογικές έρευνες έφεραν στο φως διάφορα αγαλματίδια και ανάγλυφα με μεγάλους μαστούς και τονισμένο φύλο, όπως της Αστάρτης των Χαναναίων και της Βαβυλώνιας Ιστάρ.

Οι γυναικείες θεότητες δεν περιορίζονταν σε δευτερεύοντες ρόλους, αλλά είχαν δυναμική παρουσία. Η Ιστάρ, για παράδειγμα, περιγράφεται ως λιοντάρι που βρυχάται κι εμφανίζεται με όπλο στο χέρι, όπως άλλωστε και η ένοπλη Αφροδίτη της Σπάρτης και των Κυθήρων.

Την τελευταία χιλιετία πριν από τη γέννηση του Χριστού, οι κάτοικοι του σημερινού Ισραήλ άρχισαν να λατρεύουν ένα θεό. Του έδωσαν το όνομα Γιαχβέ και πάνω του οικοδομήθηκε η ιουδαϊκή θρησκεία. Ιερείς και προφήτες εξυμνούσαν τον παντοδύναμο θεό, τον Κύριο, το δημιουργό της ζωής πάνω στη Γη. Στο εξής η ζωοποιός δύναμη θα εξανθρωπιζόταν με αρσενική μορφή.

Ο νέος θεός άνοιξε πόλεμο με τις γυμνές θεότητες της γονιμότητας, τους ιερούς γάμους και τις ιερόδουλες που εκτελούσαν στην ουσία μια αναπαράσταση της αρχικής δημιουργίας για την εξασφάλιση της ανανέωσης της ζωής.

Οι λατρείες ήταν τόσο διαδεδομένες και δημοφιλείς ώστε, ενδεικτικά, η λατρεία της Αφροδίτης στην Ακροκόρινθο «πλείους ή χιλίας ιεροδούλους εκέκτητο εταίρας», σύμφωνα με τον Στράβωνα.

«Με την ίδρυση του ιουδαϊσμού εξαφανίστηκαν οι τελετουργίες γονιμότητας. Η ηθική διαφθορά και η ειδωλολατρία θεωρούνταν οι μεγαλύτερες αμαρτίες. Ο Γιαχβέ απαιτούσε «καθαρότητα». Στην Παλαιά Διαθήκη αναφέρεται, μεταξύ άλλων, η ιερή πορνεία που λάμβανε χώρο κατά τη λατρεία των θεοτήτων που σχετίζονταν με τη γονιμότητα», εξηγεί η Lone Fatum, υφηγήτρια και ερευνήτρια στη Θεολογική Σχολή της Κοπεγχάγης.

scienceillustrated