Ο μελοποιημένος Οδυσσέας Ελύτης

Ο μελοποιημένος Ελύτης


Ο ηλιάτορας του ελληνικού τραγουδιού.
Του Ηρακλή Οικονόμου...

Ο Οδυσσέας Ελύτης υπήρξε ένας ζωοδότης του νέου ελληνικού τραγουδιού. Η πρωτοφανής λαϊκή αποδοχή που κατέκτησε η γραφή του, μέσω των Ελλήνων συνθετών, αποτελεί μοναδικό φαινόμενο παγκοσμίως. Εδώ επιχειρούμε μια αναδρομή σε αυτό το διαχρονικό φαινόμενο, με τη βοήθεια τεσσάρων γνωστών δημιουργών που συνδέθηκαν με την ποίησή του.

Ελάχιστοι ποιητές επηρέασαν το ελληνικό τραγούδι όσο ο Οδυσσέας Ελύτης. Γεννημένος τον Νοέμβριο του 1911, ο Οδυσσέας Αλεπουδέλης δημοσιεύει το πρώτο ποίημά του το 1935 στα Νέα Γράμματα με το ψευδώνυμο Ελύτης. Το 1939 κυκλοφορούν οι Προσανατολισμοί, η πρώτη του ποιητική συλλογή. Ήλιος ο Πρώτος, Το Άξιον Εστί, Έξη και μία τύψεις για τον ουρανό, Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας, Το φωτόδεντρο και η δέκατη τέταρτη ομορφιά, Ο Ήλιος ο ηλιάτορας, Τα ρω του έρωτα, Μαρία Νεφέλη, είναι μερικές από τις συλλογές που εκδίδονται μέχρι το 1979, χρονιά κατά την οποία ο Ελύτης λαμβάνει το βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας. Ο ίδιος δεν επαναπαύεται στη διάκριση, συνεχίζοντας με έργα όπως Ημερολόγιο ενός αθέατου Απριλίου, Ο Μικρός Ναυτίλος, Τα Ελεγεία της Οξώπετρας. Στις 18 Μαρτίου του 1996 ο Ελύτης πεθαίνει σε ηλικία 85 ετών.

Ο Ελύτης στο ελληνικό τραγούδι

Ο Μάνος Χατζιδάκις συναντά πρώτος τον Ελύτη στον Κύκλο με την Κιμωλία του Μπρεχτ (1957), σε μετάφραση του ποιητή. Ακολουθεί το Με την πρώτη σταγόνα της βροχής στον Μεγάλο Ερωτικό (1972) με τον Δημήτρη Ψαριανό. Ερωτικός επί χούντας; Ο Χατζιδάκις εξηγεί: Είδα ότι εκείνο που έλειπε απ’ τον τόπο μας δεν ήταν το σύνθημα. Έλειπαν οι μεγάλες ανθρώπινες αξίες που είχαν καταρρακωθεί».

Ωστόσο, η μοίρα του μελοποιημένου Ελύτη είχε άλλο όνομα: Μίκης Θεοδωράκης. Η πρώτη συνάντησή του με τον ποιητή καταγράφεται στο Αρχιπέλαγος (1961) με το τραγούδι Ανάμεσα Σύρο και Τζια, προτού γεννηθούν οι Μικρές Κυκλάδες (1964), ένας κύκλος επτά τραγουδιών. Ο δίσκος θα κυκλοφορήσει σε δύο εκδοχές –με την Ντόρα Γιαννακοπούλου και τη Σούλα Μπιρμπίλη– με λυρικά διαμάντια όπως η Μαρίνα και Του μικρού βοριά.

Με το Άξιον Εστί (1964) η υψηλή ποίηση αποκτά μια παγκοσμίως πρωτοφανή αποδοχή. Ο Ρόντρικ Μπίτον επισημαίνει: «Η μελοποίηση ενοτήτων από το Άξιον Εστί του Ελύτη ως λαϊκό ορατόριο το 1959 υπήρξε κομβική στην παρουσίαση του έργου των ποιητών σε ένα ευρύτερο ακροατήριο». Ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης ερμηνεύει το έργο, συνοδεία του Θόδωρου Δημητρίεφ, συμφωνικής ορχήστρας, χορωδίας και του Μάνου Κατράκη ως αφηγητή, ενώ ακολούθησαν ο Γιώργος Νταλάρας και ο Γιάννης Κότσιρας. Ένα το χελιδόνι, Της δικαιοσύνης ήλιε, Της αγάπης αίματα, τραγούδια που σημάδεψαν μιαν ολόκληρη εποχή… Ο Θεοδωράκης θα ξανασυναντηθεί με τον Ελύτη στη μετάφραση του Λόρκα στο Romancero Gitano (1967) αλλά και στην απαγγελία του Μονογράμματος (1999) με φόντο το Adagio του συνθέτη.

Εκτός από το Άξιον Εστί, δύο δίσκοι περικλείουν αρτιότερα το ποιητικό φορτίο του Ελύτη: Η Ποδηλάτισσα και ο Ήλιος Ο Ηλιάτορας. Η Ποδηλάτισσα (1979) του Μιχάλη Τρανουδάκη ξεχωρίζει για τον έντονο λυρισμό και τη μελωδικότητά της, με την Αφροδίτη Μάνου στην ερμηνεία. Η Παναγία των Κοιμητηρίων, Το κοχύλι, Στην ξύλινη παράγκα παραμένουν τραγούδια φρέσκα και διαχρονικά. Άλλα δύο (Τελετή, Το σπίτι το ακατοίκητο) θα συμπεριληφθούν στο δίσκο Σύννεφο Σύννεφο Πού Πας (1983) με τη φωνή της Σοφίας Μιχαηλίδου.

Ο Ήλιος Ο Ηλιάτορας (1982) μελοποιήθηκε από τον πρόωρα χαμένο Δημήτρη Λάγιο. Οι επτανησιακές μνήμες, η δημοτική παράδοση, το λαϊκό τραγούδι και η κλασική παιδεία του συνθέτη συναντούν μια ανεπανάληπτη τριάδα ερμηνευτών: Ελένη Βιτάλη, Νίκος Δημητράτος, Γιώργος Νταλάρας. Το αλληγορικό πνεύμα του έργου περιγράφει τις μεταμορφώσεις μιας Όμορφης και παράξενης πατρίδας, ενώ κομμάτια όπως τα Γεια σου κύριε μενεξέ, Τι να σας πω γυναίκες και Κάμποι της Σαλονίκης εγγράφονται στη συλλογική μνήμη.

Ο Νότης Μαυρουδής μελοποίησε Ελύτη στο κλασικό Άσμα Ηρωικό Και Πένθιμο Για Τον Χαμένο Ανθυπολοχαγό Της Αλβανίας (1968). Ο Πέτρος Πανδής, η Ρενάτα Καπερνάρου και η Πέτρη Σαλπέα ερμηνεύουν, ο Χρήστος Τσάγκας αφηγείται, ενώ ο Μαυρουδής ξεκινά τη θαυμαστή πορεία του με ένα έργο-ύμνο του αγώνα για την ελευθερία. Ο συνθέτης θα επανέλθει στον Ελύτη στο δίσκο Στην Όχθη Της Καρδιάς Μου (1984) με επτά μελοποιημένα ποιήματα των Ουγκαρέτι, Ζουβ και Ελιάρ παρμένα από τη Δεύτερη Γραφή.

Ο Γιάννης Μαρκόπουλος μελοποιεί το Ήλιος Ο Πρώτος (1969) για δύο ερμηνευτές, αφηγητή, γυναικεία χορωδία και ενδεκαμελή ορχήστρα. Από το δίσκο ξεχώρισαν τα τραγούδια Έντιμο αίμα και Κάτω στης μαργαρίτας τ’ αλωνάκι με τη φωνή της αείμνηστης Μαρίας Δημητριάδη. «Κατάλαβα με την πρώτη ματιά ότι έχεις κάνει τεράστια δουλειά» γράφει ο Ελύτης στο συνθέτη για το έργο, το οποίο προδίδει τη μετέπειτα συνομιλία τού Μαρκόπουλου με την κρητική και τη δημοτική παράδοση.

Καταμεσής της χούντας κυκλοφορεί και το Θαλασσινό Τριφύλλι σε μουσική Λίνου Κόκοτου (1972). Εδώ ο Ελύτης γράφει για πρώτη φορά στίχους προς μελοποίηση, με τα γνώριμα μοτίβα της θάλασσας και του καλοκαιριού. Ο δίσκος, σε ερμηνεία Μιχάλη Βιολάρη και Ρένας Κουμιώτη, παραπέμπει στην ατμόσφαιρα και στην ανεμελιά του νέου κύματος: Δελφινοκόριτσο, Αύγουστος, Τζιτζίκια…

Οι Προσανατολισμοί (1984) του Ηλία Ανδριόπουλου είναι επηρεασμένοι από την πρώιμη, έντονα λυρική γραφή του Ελύτη. Το κλασικό πλέον έργο θα γνωρίσει άλλες δύο εκτελέσεις, με την Άλκηστη Πρωτοψάλτη και τη συνοδεία συμφωνικής ορχήστρας στο Ηρώδειο (1994), καθώς και τη Νένα Βενετσάνου και τον Αντώνη Ανισέγκο στο πιάνο (2008).

Το 1987 κυκλοφορεί ο Ήχος Β΄ των Δυνάμεων του Αιγαίου. Εκεί ο Χρήστος Τσιαμούλης μελοποιεί και τραγουδάει δύο ποιήματα από το Φωτόδεντρο: Σε μεγάλη απόσταση και Το κόκκινο άλογο. Μια ατέρμονη μελωδική δαντέλα και ένας μεταφυσικός διάλογος με τζαζ βηματισμό.

Ο θάνατος του Ελύτη δεν μείωσε στο ελάχιστο το ενδιαφέρον των συνθετών για το έργο του. Ο Δημήτρης Παπαδημητρίου έδειξε στα Τραγούδια Για Τους Μήνες ότι η σύνδεση υψηλής ποίησης και λαϊκής αποδοχής παραμένει επίκαιρη. Ο δίσκος περιείχε τέσσερα τραγούδια σε ποίηση του Ελύτη: Σου το ’πα για τα σύννεφα, Ο Αγαμέμνων, Όλα τα πήρε το καλοκαίρι, Παράπονο. Ο Νίκος Ξυδάκης μελοποιεί Σαπφώ σε μετάφραση Ελύτη στο δίσκο Γρήγορα Η Ώρα Πέρασε. Μια άλλη σημαντική προσέγγιση συναντάται στο τρυφερό Μαγισσάκι και Τα όσα η μοίρα μου ’γραφε της Νένας Βενετσάνου, τα οποία συμπεριλήφθησαν στο δίσκο Νέα Γη. Το δεύτερο τραγούδι μελοποιήθηκε και από τον Αντώνη Σκαμνάκη των Χαΐνηδων, στο δίσκο Ο Γητευτής Και Το Δρακοδόντι, με τον γνώριμο νεοπαραδοσιακό ήχο του συγκροτήματος, ενώ το συγκρότημα Ωχρά Σπειροχαίτη μελοποίησε το Τραγούδι της Μαρίας Νεφέλης σε μια μινιμαλιστική ψυχεδελική εκδοχή. Τέλος, εντύπωση προκάλεσε η πρόσφατη μελοποίηση της Τρελής Ροδιάς από τον Αργύρη Μπακιρτζή και τους Χειμερινούς Κολυμβητές ως λαϊκό τραγούδι βασισμένο σε ένα πολύπλοκο μορφικά και νοηματικά ποίημα.

Μεγάλη είναι η λίστα με τους συνθέτες λόγιας μουσικής που μελοποίησαν Ελύτη. Ξεχωρίζει ο Γιώργος Κουρουπός με το βαθύτατα ερωτικό Μονόγραμμα, ένα συμφωνικό-λυρικό έργο, με τη μορφή σκηνικής καντάτας, το οποίο ερμηνεύουν ο Τάσης Χριστογιαννόπουλος και η Βασιλική Καραγιάννη. Τη Μαρία Νεφέλη είχε προσεγγίσει ο Δημήτρης Μαραγκόπουλος στο δίσκο Μαρία Ντολόρες Παρελθόν με τη Σαβίνα Γιαννάτου. Ξεχωριστή τέλος είναι η περίπτωση της Αγγελικής Ιονάτος, δημιουργού με μακρά παραμονή στο Παρίσι. Η Μαρία Νεφέλη (1984) και ο Ιουλίου Λόγος (1996) από τα Ελεγεία της Οξώπετρας, σε ερμηνεία δική της και του Σπύρου Σακκά, αποτέλεσαν πρεσβευτές τής ποίησης του Ελύτη στη Γαλλία.

Γιατί ο Ελύτης;

Το έργο του Ελύτη έχει εν μέρει εγγραφεί σαν ένα είδος καρικατούρας: ήλιος, Αιγαίο, Ελλάδα. Μια δεύτερη ανάγνωση των μελοποιήσεων απαιτεί την εγκατάλειψη αυτών των απλουστεύσεων• οι μελοποιήσεις Ελύτη μαρτυρούν την πολυμορφία και την πολλαπλότητα της ποίησής του. Οι μελετητές την τοποθετούν σε μια «κατηγορία ελεύθερης και δογματικά αδέσμευτης εφαρμογής του υπερρεαλισμού», όπως σημειώνει ο Μάριο Βίττι. Το υπερρεαλιστικό πρόταγμα μετάγγισε στη γραφή του το αίτημα της ατομικής και της συλλογικής απελευθέρωσης, τον μεθυστικό δεσμό με τη φύση και τα ελληνικά τοπία, τη χρήση νεωτερικών μοτίβων και τη νεανικότητα της πρωτοπορίας.

Το τραγούδι βρίσκεται στον πυρήνα της ποιητικής αντίληψης του ποιητή, κατ’ αρχήν με τη συχνή παρουσία μουσικών όρων και εικόνων. Επίσης, στον Ελύτη, ο Γιώργος Κουρουπός εντοπίζει μια έντονη μουσικότητα: «Το τολμηρό, αλλά πάντοτε εύηχο συνταίριασμα των λέξεων, η μελωδικότητα των στίχων, ο ρυθμός –ιδιαίτερα στα μη έμμετρα ποιήματα– και η αρμονία». Ο μεταφραστής του Ελύτη Έντμουντ Κίλι θυμάται: «Αυτό που μας ζήτησε ο Ελύτης ήταν να έχει ο ήχος των λέξεων μια μουσική στην ξένη γλώσσα». Σε ομιλία του προς τους Έλληνες μετανάστες στη Στοκχόλμη, ο ποιητής σημειώνει: «Για ένα τραγούδι ζούμε, στο βάθος, όλοι μας. Το τραγούδι που λέει τους καημούς και τους πόθους του καθενός μας». Έχοντας μόλις λάβει το βραβείο Νόμπελ, προσθέτει: «Η μόνη ανταμοιβή που γνώρισα πριν από τη σημερινή, ήταν ν’ ακούω τους συμπατριώτες μου να με τραγουδούν». Αυτό πιστοποιεί και η έκδοση των τραγουδιών του Ελύτη στη συλλογή Τα Ρω του Έρωτα.

Η ποίηση του Ελύτη εξέφρασε συνοπτικά τα «τρία έψιλον» του νέου ελληνικού τραγουδιού: έρωτας, έθνος, επανάσταση. Ως προς το πρώτο, το σημείο συνάντησης του Ελύτη και του νεοελληνικού τραγουδιού είναι ο έρωτας και η πίστη προς τον άνθρωπο, ο ριζοσπαστικός ανθρωπισμός. Μέσω της φύσης, της θάλασσας, του φωτός, ο Ελύτης εκφράζει μαγικές εικόνες και τροφοδοτεί το τραγούδι με έναν πρωτοφανή λυρισμό, στον οποίο επίκεντρο είναι ο άνθρωπος.

Παράλληλα, ο Ελύτης εξέφρασε τον ίδιο εθνοκεντρισμό που εξέφρασε το έντεχνο-λαϊκό τραγούδι, σε μια προσπάθεια υπέρβασης των σχισμάτων του Εμφυλίου και του μετεμφυλιακού κράτους. Τι υπήρξε αυτό το τραγούδι, εκτός από μια τιτάνια προσπάθεια παραγωγής του έθνους, του λαού; Αυτή η προσπάθεια δεν μπορούσε να χρησιμοποιήσει τα φθαρμένα υλικά του παρελθόντος. Απαιτούσε την ενσωμάτωση νέων κοινωνικών ρευμάτων, έτσι ώστε η παραγωγή του έθνους να χαίρει νομιμοποίησης, να συμβαδίζει με την εκρηκτική πολιτικοποίηση των καιρών, να μην είναι μια απλή επιβολή του χωροφύλακα, του ιερέα ή του συνταγματάρχη. Ήταν ένας εθνοκεντρισμός που επεδίωκε τη συνάντηση με την αναπτυγμένη Δύση, και όχι την απομάκρυνση από αυτήν. Ο Ελύτης επισημαίνει: «Οφείλαμε να προβάλουμε τον τύπο του Ευρωπαίου-Έλληνα».

Τέλος, στον Ελύτη συναντάμε σπέρματα ενός ιδεολογικού προσανατολισμού συμβατού με τις προοδευτικές πεποιθήσεις των συνθετών που ενεπλάκησαν με το έντεχνο-λαϊκό τραγούδι. Για να κατανοήσουμε αυτή τη διασύνδεση, θα πρέπει να υπερβούμε το στερεότυπο του δήθεν αντι-ριζοσπαστικού Ελύτη, επισημαίνοντας στοιχεία, όπως: την προδημοσίευση μέρους του Άξιον Εστί από την Επιθεώρηση Τέχνης• τη σύνδεση υπερρεαλισμού και μαρξισμού, όπως αυτή εκφράζεται από τον Αντρέ Μπρετόν και τον Λουί Αραγκόν, οι οποίοι προσχωρούν στο γαλλικό κομμουνιστικό κόμμα• τη μετάφραση του φορτισμένου πολιτικά Λόρκα από τον Ελύτη μόλις το 1945• αλλά και τα λόγια του ίδιου του Ελύτη όταν αναφέρεται στον Τρότσκι ή «στην περίοδο τη σύντομη όπου είχα προς στιγμήν ψαύσει τον ιστορικό υλισμό».

Αντί επιλόγου

Στο Star-System ο Θεοδωράκης σημειώνει: «Δεν είναι μόνο το Άξιον Εστί κατάκτηση στο χώρο του ελληνικού τραγουδιού, αλλά και το κοινό εκείνου του καιρού που ήταν άξιο για το Άξιον Εστί». Και όσο το τραγούδι και το κοινό αυτό παραμένουν ζωντανά, έτσι ζωντανό παραμένει και το έργο του ποιητή. Παραμένει ζωντανό καθώς η Ελλάδα του ΔΝΤ και της απαξίωσης συναντιέται με την προφητική ποίησή του Ελύτη: Χαρά στους που ’ναι οι δυνατοί / γι’ αυτούς δεν έχει χόρταση. Παραμένει δηλαδή ζωντανό, καθώς το αίτημα του ποιητή για μια πιο ελεύθερη, φωτεινή και ερωτική κοινωνία συνεχίζει να εμπνέει το τραγούδι μας.

ΗΛΙΑΣ ΑΝΔΡΙΟΠΟΥΛΟΣ

Οι Προσανατολισμοί με κυνηγούν από την εφηβεία μου. Ήταν άνοιξη του 1966 στον Πύργο, όταν ένας συμμαθητής μου δώρισε ένα μικρό βυσσινί βιβλιαράκι με αυτά τα ποιήματα. Ένιωσα, ξεφυλλίζοντάς τα, ένα πρωτόγνωρο και δυνατό ξάφνιασμα. Πέρασαν τα χρόνια, ανέβηκα στην Αθήνα, σπούδασα μουσική και το 1984 καταθέτω την πρώτη μου μουσική μαρτυρία πάνω στους Προσανατολισμούς. Εκείνη η ματιά μου, αν και εύστοχη ως προς το μουσικό κλίμα που δημιουργούσε, ήταν περισσότερο παρορμητική. Άλλωστε, μην ξεχνάμε πως αυτό το στοιχείο της παρόρμησης διακατείχε και τον Ελύτη, γιατί κι αυτός υπήρξε νέος όταν έγραφε τους Προσανατολισμούς. Οι Προσανατολισμοί συγκροτούν έναν κόσμο που κινείται τελετουργικά μέσα στο φως του ελληνικού καλοκαιριού, όπου κυριαρχούν ο έρωτας, η νοσταλγία και η νεότητα. Εξυφαίνονται ύμνοι κατανυκτικοί, μεθυστικοί, υπέροχοι, που εικονογραφούν μορφές ωραίων κοριτσιών, τραγουδούν φεγγαρόφωτες νυχτιές, θαλασσινούς αγέρηδες, μελτέμια και αύρες, ροδιές και κυπαρίσσια, βράχους και ξωκλήσια νησιών, χρωματιστά πλεούμενα, όπου όλα κινούνται με τρόπο ονειρικό, και τα αποθεώνει μια υψηλή πνοή ολάνθιστου λυρισμού. Μην κάνουμε όμως το λάθος και τα δούμε όλα αυτά μέσα από το βλέμμα της τουριστικής ελαφρότητας. Οι Προσανατολισμοί αποκωδικοποιούν όλη την ποιητική πορεία του Ελύτη, γιατί μέσα τους υπάρχουν εκείνα τα υλικά που θεμελιώνουν τη μετέπειτα δημιουργική του εξέλιξη.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΥΡΟΥΠΟΣ

Με τον Ελύτη ασχολήθηκα για πρώτη φορά το 1990, κατόπιν παραγγελίας από τη νεοϊδρυθείσα τότε Ορχήστρα των Χρωμάτων, καθώς ο Μάνος Χατζιδάκις ήθελε να δώσει έμφαση στην ελληνική μουσική. Ο ζωγράφος Χρόνης Μπότσογλου μού υπέδειξε να διαβάσω τον Μικρό Ναυτίλο. Με συνεπήρε, εκατό τοις εκατό Ελύτης, με όλη την ευαισθησία και τον πλούτο του ποιητή. Το έργο ονομάστηκε Αφιέρωμα Στον Οδυσσέα Ελύτη - Ο Μικρός Ναυτίλος. Το 1997 επανήλθα στον Οδυσσέα Ελύτη με το έργο Ακινδύνου, Ελπιδοφόρου, Ανεμποδίστου από τα Ελεγεία της Οξώπετρας, έργο για φωνή και ορχήστρα δωματίου. Ακολούθησε η παράσταση Με το λύχνο του άστρου, με απαγγελία ποιημάτων του Ελύτη από την Ιουλίτα Ηλιοπούλου, ερμηνεία τραγουδιών του Θεοδωράκη, του Χατζιδάκι και δικών μου σε ποίηση Ελύτη από τον Σπύρο Σακκά, κι εμένα στο πιάνο. Έγραψα συνολικά δέκα τραγούδια, δύο εκ των οποίων σε ιταλική μετάφραση. Το 2002 συναντώ το Μονόγραμμα. Ο Ελύτης είχε αρνηθεί σε συνθέτες την αποσπασματική μελοποίηση του έργου, λέγοντας: «Το Μονόγραμμα είναι μια χειρονομία που δεν διακόπτεται. Ή το αναλαμβάνεις ή δεν το αναλαμβάνεις». Αυτό μου μετέφερε η Ιουλίτα και δέχτηκα να μελοποιήσω όλο το Μονόγραμμα ως συμφωνικό έργο, με δύο σολίστες, χορωδία και ορχήστρα. Είναι ένα έργο-σταθμός για τη ζωή μου. Με απασχόλησε δύο χρόνια και εμπεριέχει όλη τη μουσική μου σκέψη στην ωριμότερη φάση της.

ΝΟΤΗΣ ΜΑΥΡΟΥΔΗΣ

Ποιητής-φάρος, που φώτισε το ελληνικό τοπίο με φως που πήρε από ό,τι θεωρείται ελληνικός πολιτισμός στο πέρασμα του ευρέος χρόνου. Η τύχη το έφερε να τον γνωρίσω από κοντά, το 1968, όταν ο Αλέξανδρος Πατσιφάς μού ανέθεσε τη μελοποίηση στο θρυλικό ποίημα Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας. Εποχή που μας ωθούσε στη σχέση μας με τη μαχητική ποίηση. Εποχή που ήταν ηλεκτρισμένη από την γκρίζα ατμόσφαιρα μιας χώρας αγκυλωμένης στο στρατιωτικό καθεστώς των συνταγματαρχών. Εποχή που η έννοια της ελευθερίας ήταν ζωτικό και αισθητικό ζητούμενο. Εποχή που το Άξιον Εστί του Θεοδωράκη μάς έβαζε στη διαδικασία της προσέγγισης της μελοποίησης με κάποιον πατριωτικό τρόπο, αφού στο Άσμα ο Ελύτης αναφερόταν στην ελευθερία ως στοιχείο μιας πανανθρώπινης δημιουργικής αναγκαιότητας. Η γνωριμία μου με τον ποιητή συνεχίστηκε ως συνεργασία μέσα στο στούντιο για να ηχογραφήσουμε το έργο, με την αφεντιά μου πελαγωμένο ανάμεσα σε ενορχηστρώσεις και εναρμονίσεις πολυσύνθετες για τα είκοσι τρία μου χρόνια. Ο Ελύτης υπήρξε μέντορας, εξηγώντας μου τα αθέατα της ποίησής του. Επανήλθα το 1984 στη Δεύτερη Γραφή, όταν επέλεξα ποιητές της συλλογής αυτής –όχι απλά μεταφρασμένους– αλλά σε ποιητική απόδοση κατά το ελύτειο ύφος. Ο ποιητικός αυτός κύκλος γράφτηκε ως Έργο Για Κλασική Κιθάρα Και Τενόρο, με τον εξαίσιο Γιάννη Σαμσιάρη στην ερμηνεία και εμένα στην κιθάρα. Λέξεις-φράσεις-νοηματική, με ανάγλυφη τη σμίλευση ενός σουρεαλιστικού λόγου που εισχωρεί βαθιά στης αισθήσεις.

ΜΙΧΑΛΗΣ ΤΡΑΝΟΥΔΑΚΗΣ

Τα τραγούδια της Ποδηλάτισσας γράφτηκαν στα μέσα της δεκαετίας του ’70, όταν πρωτοκυκλοφόρησαν τα Ρω του Έρωτα. Το βιβλιαράκι αυτό περιείχε ποιήματα του Ελύτη που είχαν ήδη γίνει πολύ γνωστά και αγαπημένα τραγούδια, αλλά και κάμποσα που περίμεναν. Δεκατρία από αυτά μελοποιήθηκαν και παρουσιάστηκαν σε μια συναυλία το 1975 με τη Μαρία Κάτηρα και τον Γιάννη Δημητρά. Λίγο αργότερα άκουσε τα τραγούδια ο Χατζιδάκις, του άρεσαν και πρότεινε να δισκογραφηθούν στο Πολύτροπον, την εταιρεία του, που λειτουργούσε στο πλαίσιο της Lyra, πράγμα που δεν έγινε ποτέ, μιας και η εταιρεία σύντομα έπαψε να υπάρχει. Τελικά ο δίσκος εκδόθηκε από τη Lyra του Πατσιφά, με την Αφροδίτη Μάνου και με έντεκα από τα τραγούδια. Τα δύο που απέμειναν δισκογραφήθηκαν αργότερα με τη Σοφία Μιχαηλίδου στο δίσκο Σύννεφο, Σύννεφο, Πού Πας. Έργο του Ελύτη ήταν και το εξώφυλλο• μάλιστα ο δίσκος κυκλοφόρησε με δύο διαφορετικά εξώφυλλα, γιατί το πρώτο δεν του είχε αρέσει. Όλα τα υπόλοιπα ήταν στη δικαιοδοσία του παραγωγού, ο οποίος αποφάσισε τη σειρά των τραγουδιών, τον τίτλο• παρενέβη ακόμη και στην ενορχήστρωση του Τάσου Καρακατσάνη. Στο δίσκο έπαιξαν οι καλύτεροι μουσικοί της εποχής, ανάμεσά τους ο Θανάσης Πολυκανδριώτης, ο Φίλιππος Τσεμπερούλης, η Στέλλα Κυπραίου, ο Παντελής Δεσποτίδης, ο Τάσος Διακογιώργης, ο Κίμων Βασιλάς. Η Ποδηλάτισσα κυκλοφόρησε το χειμώνα του 1979, αμέσως μετά την απονομή του Νόμπελ στον Ελύτη.

Πηγή:http://www.difono.gr