Υπάρχει μία κοινωνία που αγαπάει τις οικογένειες «πάτσγουορκ» αλλά όχι τον γάμο.
«Πάτσγουορκ», σημαίνει «κομμάτια υφάσματος που ράβονται μαζί». Στην Ισλανδία, έτσι φτιάχνουν τις -μεγάλες- τους οικογένειες. Με νυν και πρώην συντρόφους, παππούδες και θείους νυν και πρώην συντρόφων, παιδιά από διαφορετικούς γονείς. Και ζουν όλοι μαζί. Και είναι από τις «πιο ευτυχισμένες κοινωνίες» του κόσμου. Τα περισσότερα παιδιά γεννιούνται εκτός γάμου, και οι γυναίκες νιώθουν ασφαλείς να κάνουν ελεύθερες τις επιλογές τους. Αγνοώντας τη συμβουλή της Μπιγιονσέ, «να βάλουν το δαχτυλίδι». Ή τουλάχιστον, όχι μέχρι πραγματικά να το θελήσουν.
«Είναι ξεπερασμένος ο γάμος στην Ισλανδία;», και «Πώς θα ήταν μια κοινωνία χωρίς γάμο;», αναρωτιέται ο Μπιλ Γουάιρ από το αμερικανικό δίκτυο CNN. Στη λίστα των χωρών με τις περισσότερες ανύπαντρες μητέρες στον κόσμο, οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι περίπου στη μέση, με το 40% των παιδιών να γεννιούνται εκτός γάμου. Τελευταία η Τουρκία, με 3%. Και πρώτη, στην κορυφή της λίστας, η Ισλανδία με το 67% των παιδιών να γεννιούνται από γονείς που δεν έχουν παντρευτεί, σε μια κοινωνία που θεωρείται από τις πιο φεμινιστικές στον πλανήτη.
Σε μέτρηση όπου το προσδόκιμο ζωής συνδυάζεται με τον “δείκτη ευτυχίας”, η Ισλανδία έρχεται δεύτερη σε «χρόνια ευτυχισμένης ζωής», Greg Neate, flickr
Οι «διαλυμένες (;) οικογένειες»
Ο αμερικανός δημοσιογράφος μίλησε με ένα ζευγάρι ισλανδών. Η Μπρίντις Ασμουντοντίρ έχει τρία παιδιά με δύο συντρόφους, και δεν αισθάνεται καμία ντροπή ή μεταμέλεια.
«Έχετε έναν φρικτό όρο, ‘διαλυμένες οικογένειες’», λέει πίνοντας καφέ.
«Το οποίο βασικά σημαίνει πως όταν παίρνεις διαζύγιο, κάτι διαλύεται. Αλλά αυτό δεν ισχύει καθόλου στην Ισλανδία. Ζούμε σε ένα τόσο στενό και ασφαλές περιβάλλον, και οι γυναίκες έχουν τόση ελευθερία. Οπότε, μπορείς απλώς να επιλέξεις τη ζωή σου».
Η ίδια εξηγεί ότι καθώς ελάχιστοι ισλανδοί είναι θρήσκοι,δεν υπάρχει κανένα ηθικό στίγμα για την εγκυμοσύνη εκτός γάμου. Η γονική άδεια είναι μεγάλη και καλοπληρωμένη. Σε συνθήκες ασφάλειας, οι γυναίκες νιώθουν δυνατές να φτιάξουν μια οικογένεια. Και δε χρειάζονται ένα διαμάντι στο δάχτυλό τους.
«Πιστεύουμε ότι τα διαμάντια είναι διαβολικά» λέει η Μπρούντις και γελάει, εξηγώντας ότι συνήθως ένα ζευγάρι περνά χρόνια μαζί έχοντας ένα παιδί, προτού καν αρχίσουν να σκέφτονται τον γάμο.
Κόσμος χορεύει σε δρόμο του Ρέικιαβικ, commons wikimedia
Οικογένειες-«πάτσγουορκ» -και παιδιά που τα αγαπούν
Το 2008, η εφημερίδα Guardian κατέγραφε τοπαράδοξο αποτέλεσμα μιας εξίσωσης: υψηλότερος ρυθμός γεννήσεων στην Ευρώπη, υψηλότερο ποσοστό διαζυγίων, και υψηλότερο ποσοστό γυναικών που δουλεύουν έξω από το σπίτι, όλα μαζί καταλήγουν στην «καλύτερη χώρα στον κόσμο για να ζει κανείς». «Κάτι πάει στραβά στην εξίσωση», έγραφε ο Τζον Κάρλιν. Με τον κατεστημένο τρόπο σκέψης, πολλά παιδιά, «διαλυμένα» σπίτια και απούσες μητέρες είναι η συνταγή για δυστυχία και κοινωνικό χάος. Αλλά, η Ισλανδία είναι υπόδειγμα -προς την αντίθετη κατεύθυνση.
Η Όντνι Στουρλουντοτίρ, 31, μητέρα δύο παιδιών, μιλούσε για μια 25χρονη φίλη της που είχε κάνει τρία παιδιά με έναν άντρα ο οποίος την είχε μόλις εγκαταλείψει. «Αλλά δε νιώθει καθόλου ότι βρίσκεται σε κρίση. Ετοιμάζεται να συνεχίζει τη ζωή της και την καριέρα της, με απόλυτα αισιόδοξη σκέψη». Στον υπόλοιπο δυτικό κόσμο, αυτή η κατάσταση θα θεωρούνταν ολοκληρωτική καταστροφή. Αλλά όχι εδώ.
Η Όντντι, μουσικός και δημοτική σύμβουλος -τότε- μιλά για τη δική της περίπτωση. Όσο σπούδαζε στη Γερμανία, έμεινε έγκυος από έναν γερμανό. Στη διάρκεια της εγκυμοσύνης, χώρισε από τον γερμανό άντρα, και επανασυνδέθηκε με μια «παλιά αγάπη», έναν ισλανδό συγγραφέα. Οι δυο τους επέστρεψαν στην Ισλανδία όπου έζησαν μαζί -και με το μωρό. Αργότερα έκαναν και το δικό τους παιδί. Ο σύντροφός της είναι αφοσιωμένος και στα δύο, αλλά η ίδια θεωρεί σημαντικό το πρώτο της παιδί να έχει στενή σχέση με τον βιολογικό του πατέρα. Και αυτό συμβαίνει τακτικά. Ο γερμανός πρώην σύντροφος ανεβαίνει στο αεροπλάνο, φτάνει στην Ισλανδία και μένει στο σπίτι της μητέρας του παιδιού του και του συντρόφου της, για μία ή και δύο εβδομάδες.
«Οι οικογένειες-πάτσγουορκ είναι παράδοση εδώ», εξηγεί η Όντνι. «Είναι συνηθισμένο οι γυναίκες να έχουν παιδιά με περισσότερους από έναν άντρα. Αλλά είναι όλοι μια οικογένεια.»
Laugavegur, ένας από τους πιο γνωστούς δρόμους του Ρέικιαβικ,Marek Slusarczyk, commons wikimedia
Ελευθερία, και ασφάλεια
Η ανθεκτική αυτοπεποίθηση των γυναικών δεν είναι τυχαία. Προέρχεται από μια κοινωνία που θέλει να μεγαλώνει υγιή, ευτυχισμένα παιδιά, από πολλούς πατεράδες και μητέρες. Και το παρελθόν; «Οι Βίκινγκς έφευγαν μακριά, και οι γυναίκες αναλάμβαναν να τα βγάλουν πέρα. Έκαναν παιδιά με τους σκλάβους τους, και όταν οι Βίκινγκς επέστρεφαν, τα αποδέχονταν, στη λογική του ‘όσο πιο πολλά, τόσο μεγαλύτερη η χαρά’».
Η Ισλανδία, στη μέση του βόρειου Ατλαντικού, υπήρξε πάντα πολύ μακρινός προορισμός για τους χριστιανούς ιεραπόστολους του μεσαίωνα. Είναι, στα μάτια των κατοίκων της, μια παγανιστική χώρα, χωρίς τα ταμπού που γεννούν τόσο άγχος αλλού. «Αυτό σημαίνει ότι είναι πρακτικοί άνθρωποι. Το οποίο, με τη σειρά του σημαίνει, πολλά διαζύγια».
«Αυτό δεν είναι κάτι για να περηφανεύεσαι», λέει η Όντνι χαμογελώντας, «αλλά η αλήθεια είναι ότι οι ισλανδοί δε μένουν σε άσχημες σχέσεις. Απλώς φεύγουν». Και αυτό μπορούν να το κάνουν επειδή η κοινωνία, ξεκινώντας από τους γονείς και τους παππούδες, δε στιγματίζει όσους κάνουν αυτή την επιλογή.»
«Επιπλέον, το κίνητρο ‘ας μείνουμε μαζί για χάρη του παιδιού’, δεν υπάρχει. Τα παιδιά θα είναι μια χαρά, επειδή η οικογένεια θα κινείται γύρω τους, και οι γονείς θα συνεχίσουν να έχουν μια πολιτισμένη σχέση, βασισμένη στο συνήθως αυτονόητα κατανοητό, ότι η επιμέλεια των παιδιών θα είναι από κοινού.»
Η σιγουριά που φέρνει η γνώση ότι το μέλλον των παιδιών είναι ασφαλές, εξηγεί γιατί οι ισλανδές γυναίκες, παρά τον μοντέρνο τρόπο σκέψης τους -εξέλεξαν πριν από 36 χρόνια μια ανύπαντρη μητέρα πρώτη γυναίκα πρόεδρο στον κόσμο- διατηρούν την αρχαία παράδοση να κάνουν παιδιά πολύ νέες. Σε ένα άλλο ευρωπαϊκό πανεπιστήμιο, μια έγκυος φοιτήτρια θα ήταν «περίεργο θέαμα». Σε ένα πανεπιστήμιο της Ισλανδίας είναι συχνό φαινόμενο. «Αν κάνεις ένα παιδί στα 22, δε σκέφτεσαι ‘τελείωσε η ζωή μου’. Θεωρούμε ότι είναι υγιές να κάνεις πολλά παιδιά. Όλα τα μωρά είναι ευπρόσδεκτα.»
Ο -αμετακίνητος- δείκτης ευτυχίας
Ούτε η κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος το 2008, ούτε τα όσα ακολούθησαν, ούτε τα ηφαίστεια, ούτε τα μακρά σκοτάδια κάμπτουν την αίσθηση ευτυχίας των ισλανδών. «Ευτυχία στον υπερθετικό πάνω σε έναν Κρύο Μικρό Βράχο», έγραφε το 2012 στην ιστοσελίδα The Atlantic, ο αμερικανός κλινικός ψυχολόγος και καθηγητής στο πανεπιστήμιο Τζορτζ Ουάσινγκτον,Ρόμπερτ Λαβίν.
«Ο αντίκτυπος της οικονομικής κρίσης στην Ισλανδία δεν οδήγησε σε καμία μείωση του δείκτη ευτυχίας από το 2007 ως το 2012», λέει η Ντόρα Γκουντμουντστοντίρ, διευθύντρια της Υπηρεσίας Καθοριστικών Παραγόντων Υγείας -σε μια χώρα που έχει τέτοια υπηρεσία. Αυτό που μειώθηκε είναι η εμπιστοσύνη στους θεσμούς, αλλά όχι η αίσθηση ευτυχίας των ανθρώπων.
Στη χώρα ζουν 320.000 άνθρωποι, οι περισσότεροι στο Ρέικιαβικ, τη βορειότερη πρωτεύουσα του κόσμου. Η Ισλανδία δεν έχει στρατό, οι αστυνομικοί συνήθως δεν κρατούν όπλα, και η εγκληματικότητα είναι σχεδόν μηδενική: η χαμηλότερη καταγραμμένη στον κόσμο.
«Είδαμε ένα μόνο περιπολικό, και έναν φρουρό στην Αμερικανική Πρεσβεία. Σε μια καφετέρια όπου υπάρχει παιδική χαρά, πλυντήρια και στεγνωτήρια, άνθρωποι άφηναν τα καροτσάκια με τα μωρά τους χωρίς επίβλεψη έξω και χωρίς ανησυχία», γράφει ο αμερικανός ψυχολόγος.
Τάξη γυμνασίου στο Χράουμπραουτ, commons wikimedia
Τίποτα χωρίς αιτία
Ο Έρικ Γουάινερ, στο βιβλίο του «Η Γεωγραφία της Ευτυχίας», ερεύνησε πώς αντιδρούν οι άνθρωποι στον μακρύ, σκοτεινό χειμώνα. Παρατήρησε ότι σε ένα μέρος όπως η Ισλανδία, «η συνεργασία είναι υποχρεωτική. Όλοι πρέπει να συνεργαστούν για να διασφαλίσουν μια καλή σοδειά ή μια χορταστική ψαριά μπακαλιάρου.»
Ένα υψηλό επίπεδο εμπιστοσύνης και οι ισχυροί κοινωνικοί δεσμοί είναι σημεία-κλειδιά στην ευτυχία. Ένα άλλο είναι η άρνηση να ζει κανείς σε «κουτί». Ο Λαρούς, τον οποίο συνάντησε ο Ρόμπερτ Λαβίν, έχει υπάρξει παίκτης σκακιού, στέλεχος επιχείρησης, θεολόγος, και μετά, μουσικός παραγωγός.
Ο ρόλος των κοινωνικών παραγόντων είναι τόσο σημαντικός, ώστε «νικά» ακόμη και την Εποχική Συναισθηματική Διαταραχή, γνωστή και ως Χειμερινή Κατάθλιψη, που παρατηρείται στην διάρκεια των κυρίως σκοτεινών χειμερινών μηνών.
Παγκόσμιες στατιστικές υγείας δείχνουν ότι η Ισλανδία έχει ένα από τα υψηλότερα προσδόκιμα ζωής στον κόσμο, σύμφωνα με την επιθεώρηση Lancet, το 2010. «Η κάλυψη και η ποιότητα της παροχής νοσοκομειακής περίθαλψης είναι υψηλή» επιβεβαιώνει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, με κύρια χρηματοδότηση από το κράτος.
Καθαρό νερό και καθαρός αέρας, λαχανικά μεγαλωμένα σε θερμοκήπια χωρίς εντομοκτόνα. Ζεστό νερό που φτάνει απευθείας στα σπίτια των ισλανδών από τις γεωθερμικές πηγές. Το υψηλότερο ποσοστό αγοράς βιβλίων στον κόσμο.
Και δημόσια εκπαίδευση υψηλού επιπέδου. Τα ιδιωτικά σχολεία είναι ελάχιστα. «Το 99% των παιδιών, είτε οι γονείς τους είναι υδραυλικοί είτε δισεκατομμυριούχοι, πηγαίνουν στο δημόσιο σχολείο», έλεγε στο άρθρο του Guardian η Σβάφα Γκρούνφελντ, πρύτανης του πανεπιστήμιου του Ρέικιαβικ. Και το σχολείο φροντίζει τα παιδιά των μονογονεϊκών οικογενειών και τα παιδιά με αναπηρίες.
Πολλοί αποκαλούν την Ισλανδία « χώρα φιλική-προς-τις-μητέρες» -και τις οικογένειες. Ίσως για αυτό, όταν η συζήτηση φτάνει στον γάμο και την ανταλλαγή όρκων και χαρτιών, οι ισλανδοί συνεχίζουν να πιστεύουν ότι στα αλήθεια, «η αγάπη είναι το μόνο που χρειάζεσαι».
Πηγές: CNN, The Atlantic, Guardian, wikipedia
Επιμέλεια - δημοσίευση: ΕΡΤ
Επιμέλεια - δημοσίευση: ΕΡΤ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου